Udziały fantomowe stanowią najczęściej formę programu motywacyjnego dla pracowników. ESOP (Employee Stock Option Plan) to program, z którego często korzystają start-upy, choć oczywiście nie tylko. Założeniem tego programu jest umożliwienie pracownikom pozyskania udziałów (lub akcji – dalej zbiorczo jako udziały) spółki, którą współtworzą. Można je przyrównać do formy premii/ nagrody za zaangażowanie i wkład w rozwój firmy.
Czym jest ESOP?
ESOP jest formą programu motywacyjnego dla pracowników (lub współpracowników, których zbiorczo nazwiemy również pracownikami) danej firmy. Założeniem tego programu jest udostępnienie pracownikom firmy określonej ilości udziałów spółki, w której pracują i do której rozwoju dokładają swoją cegiełkę.
Założenia programu mogą być przeróżne – pracownik może otrzymać udziały na początku swojej współpracy, jednak będzie mógł je sprzedać dopiero po określonym czasie świadczenia pracy. Spółka może również ustalić, że ów udziały będą udostępniane dopiero po osiągnieciu określonych celów – czy to biznesowych czy po przepracowaniu określonego czasu.
Ustalenie warunków udziału pracowników w rozwój firmy powinno odpowiadać konkretnej branży i konkretnym założeniom.
Czym w takim wypadku są udziały (lub akcje) fantomowe?
Powyżej opisano, że pracownik może otrzymać udziały spółki, w której pracuje. Udzielenie (przekazanie) udziałów wymaga albo utworzenia nowych udziałów i ich objęcia przez nowego wspólnika albo sprzedaż części udziałów przez dotychczasowego wspólnika spółki. Oba rozwiązania nie są idealne, bowiem wymagają podjęcia konkretnych czynności – dokonania podwyższenia kapitału zakładowego lub zawarcia umowy zbycia udziałów i dokonania odpowiedniej zmiany w KRS. Ten sposób generuje dodatkowe koszty.
Problem też pojawia się w sytuacji niedotrzymania określonych warunków (np.: przedwczesnej sprzedaży udziałów przez pracownika). Wtedy trzeba się zastanowić nad ewentualnym umorzeniem udziałów lub niezbędne będzie ich „przejęcie”.
Zważając na powyżej opisane komplikacje wiele podmiotów decyduje się na przekazanie pracownikowi udziałów fantomowych. Udziały fantomowe można by w uproszczeniu nazwać wirtualnymi. W takim bowiem wypadku spółka nie musi tworzyć nowych udziałów i nie musi ich faktycznie przekazywać swojemu pracownikowi.
Objęcie udziałów fantomowych nie wiąże się z faktycznym rozszerzeniem katalogu wspólników spółki, bowiem pracownik spółki zostaje jej „wirtualnym” wspólnikiem.
W takim wypadku strony ustalają ile udziałów otrzymuje pracownik, jaka jest ich wartość, jakie są warunki korzystania z praw wynikających z tych udziałów czy warunki ich sprzedaży.
Prawa wynikające z objęcia udziałów (akcji) fantomowych
Pierwszą korzyścią udziałów fantomowych jest brak nadmiernych formalności przy ich tworzeniu – nie jest konieczna wizyta u notariusza. Nie ma też potrzeby dokonywania zgłoszenia do KRS.
Kolejną korzyścią z przekazania pracownikowi udziałów fantomowych jest fakt, że nie zyskuje on statusu faktycznego wspólnika spółki, w której pracuje. W związku z powyższym nie zyskuje on prawa głosu, nie musi uczestniczyć w zgromadzeniach wspólników itp.
Korzyści dla pracownika mogą być różne – najczęściej posiadanie określonej ilości udziałów fantomowych wiąże się z możliwością udziału w zysku na określonym poziomie (ustalonym najczęściej w umowie przekazującej udziały fantomowe).
Oczywiście strony mogą dowolnie ustalić korzyści płynące z faktu posiadania udziałów fantomowych.
Podsumowanie
Udziały fantomowe są często stosowane w sytuacji, gdy spółka (a raczej dotychczasowi wspólnicy) nie chcą rozdrabniać swojego udziału właścicielskiego w spółce. Ponadto celem ESOP jest zmotywowanie wartościowych pracowników do pozostania w spółce jak najdłużej i zwiększenie ich zaangażowania.
ESOP nie posiada odgórnych ram. W takim wypadku możliwe jest w zasadzie dowolne uregulowanie stosunku między spółką, a jej pracownikami.
__________
Prowadzisz spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i potrzebujesz obsługi prawnej? Planujesz wprowadzenie ESOP?
Zapraszam do kontaktu z Kancelarią Radcy Prawnego i Doradcy Podatkowego we Wrocławiu. Kancelaria świadczy na rzecz swoich Klientów usługi prawne, podatkowe oraz bieżącą obsługę prawną.
Telefon/WhatsApp: 880 411 899
Email: michal@zasada-m.pl
