W polskim porządku prawnym mamy kilka różnych podstaw “zatrudnienia” (tym pojęciem będę się dla uproszczenia posługiwać zbiorczo dla wszystkich rodzajów umów). Do najpowszechniejszych form można śmiało zaliczyć:
- umowę o pracę,
- umowę zlecenie,
- umowę (kontrakt) B2B.
Każda z form “czymś” się różni od pozostałych, choć różnice te często się zacierają.
Umowa o pracę – podstawowe wyznaczniki
Do podstawowych wyznaczników umowy o pracę zaliczamy:
- kierownictwo,
- sztywno określone warunki pracy,
- urlop wypoczynkowy,
- ryzyka gospodarcze i ekonomiczne leżą po stronie pracodawcy.
Kierownictwo
Brzmi trochę jak wstęp do kodeksu karnego 🙂
W przypadku kierownictwa chodzi o narzucenie określonych ram wykonywania pracy przez pracodawcę. To pracodawca określa, jak praca ma być wykonywana i kontroluje efekty tej pracy. Ponadto w trakcie wykonywania pracy, pracodawca może wskazać, aby sposób wykonania pracy został zmieniony. Swoboda decyzyjna pracownika jest (lub może być) do co zasady mocno ograniczona.
Do kierownictwa możemy również dorzucić polecenia służbowe – wiążą one pracownika, który co do zasady jest zobligowany, aby je wykonać.
Sztywno określone warunki pracy
To pracodawca decyduje w jakich godzinach i w jakim miejscu pracownik powinien świadczyć pracę. Oczywiście, godziny przyjścia do pracy mogą być elastyczne, nie mniej i tak są one w jakiś sposób wyznaczone.
Ponadto pracownik powinien świadczyć pracę w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę. Zmiana miejsca świadczenia pracy wymaga zgody pracodawcy.
Urlop wypoczynkowy
Tylko w przypadku umowy o pracę zagwarantowany jest płatny urlop wypoczynkowy. Ponadto ustawodawca wskazał, jaki przysługuje pracownikowi limit roczny urlopu (dla pracowników ze stażem pracy poniżej 10 lat – 20 dni, a dla tych ze stażem powyżej 10 lat – 26 dni).
W przypadku pozostałych rodzajów zatrudnienia urlop może być przesłanką do uznania ich za umowę za pracę.
Ryzyka gospodarcze i ekonomiczne leżą po stronie pracodawcy
W przypadku umowy o pracę, pracownik nie musi się martwić o “znalezienie sobie pracy” – obowiązkiem pracodawcy jest pozyskanie odpowiedniej ilości “tematów” dla każdego z pracowników.
A co w sytuacji, gdy pracy w danym okresie nie będzie? Z perspektywy pracownika to problem pracodawcy, bowiem pracownikowi należeć się będzie pełne wynagrodzenie, nawet w sytuacji, gdy nie przepracował pełnego miesiąca.
A jak się ma do tego umowa zlecenie i umowa B2B?
W przypadku tych form zatrudnienia nie mamy do czynienia z powyżej wskazanymi elementami. Zleceniobiorca ma co do zasady większą swobodę wykonania powierzonych mu zadań – może m.in. znaleźć zastępcę, który wykona jego pracę, gdy zleceniobiorca nie będzie jej mógł wykonać samodzielnie. Ponadto zleceniobiorca ma w teorii większą swobodę w zakresie sposobu wykonywania zadań, czasu ich realizacji i miejsca (choć ze specyfiki konkretnego zatrudnienia może wynikać inaczej). Jednocześnie zleceniobiorca nie ma prawa (co najmniej ustawowego) do płatnego urlopu wypoczynkowego, a dodatkowo – gdy pracy jest mniej, może po prostu zarobić mniej (zwłaszcza, gdy rozlicza się na podstawie godzinówki).
Sytuacja w przypadku umowy B2B jest zupełnie odmienna – mamy tutaj bowiem do czynienia z kontraktem, między dwoma niezależnymi podmiotami (przedsiębiorcami). Do umów B2B w ogóle nie powinny znaleźć zastosowania opisane powyżej elementy umowy o pracę.
A jeśli zlecenie/B2B ma elementy umowy pracę?
Często zdarza się, że umowy zlecenie lub umowy B2B mają elementy bardzo podobne do tych zastrzeżonych dla umowy o pracę lub wręcz tożsame. Często w tych umowach znajduje się opisane powyżej kierownictwo czy urlop. Jest to mocno ryzykowne z perspektywy zatrudniającego – w przypadku ewentualnej kontroli (czy to ZUSu, PIPu czy US) taka umowa może zostać zakwestionowana.
Jakie będą konwencję zakwestionowania takiej umowy? Ustalenie, że między konkretnymi dwoma podmiotami mamy do czynienia z umową o pracę. Takie ustalenie wiązałoby się z powstaniem zaległości po stronie pracodawcy – zarówno w zakresie podatku dochodowego pracownika, jak i składek ZUS i NFZ.
Podsumowanie
Umowa o pracę i umowy cywilnoprawne (zlecenie i B2B) są generalnie do siebie podobne. Można jednak znaleźć kilka elementów odróżniających te umowy od siebie. Sporządzając umowę należy jednak dobrze przemyśleć co w niej można wpisać – żeby nie zatrzeć tych różnic, ponieważ może to prowadzić do wielu niekorzystnych konsekwencji.
__________
Potrzebna pomoc w sprawie napisania lub analizy umowy?
Zapraszam do kontaktu z Kancelarią Radcy Prawnego i Doradcy Podatkowego we Wrocławiu. Kancelaria świadczy na rzecz swoich Klientów usługi prawne, podatkowe oraz bieżącą obsługę prawną.
Telefon/WhatsApp: 880 411 899
Email: michal@zasada-m.pl
Podstawa prawna:
- Art. 22 kodeksu pracy,
- Art. 154 kodeksu pracy,
- Art. 734 i n. Kodeksu cywilnego.
Stan prawny na dzień 9 września 2024 r.
